Halıcı Kız (1953)

Halıcı Kız iki önemli ilk ve bir önemli sonla adını Türk sinema tarihine kazımıştır. Neler mi bunlar? Sponsor desteğiyle çekilen ilk Türk filmidir ve ilk renkli Türk filmidir. Yönetmen koltuğunda oturan Muhsin Ertuğrul’un da çektiği son filmdir. 87 dakikalık dramın senaryosunu Mebrure Sami Alevok ve Vedat Nedim Tör kaleme almışlardır. Heyacan Başaran, Asuman Korad, Müfit Kiper, Agah Ün, İbrahim Delideniz başta olmak üzere Suna Pekuysal, Sadri Alışık gibi isimlerin gençlik zamanını filmde görmek mümkün.

Gül, halı dokumacılığı yapan genç bir kızdır. Aileden gelen yeteneğiyle tüm Isparta’da hem güzelliğiyle hem de becerisiyle adını duyurur. Patronun oğlu tarafından kullanılmış ve kalbi kırılmıştır. İstanbul’a giderek geçmişi arkasında bırakmak ister.

İlkleri taşıyan bir film olarak her sinemaseverde seyretme isteği uyandırıyor. Peki ya sonuç? Döneme ve koşullarına göre yargılamakta fayda olduğuna inanıyorum. Çekimleri Isparta, Bursa ve İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. İlk renkli film olduğunu duyunca senaryo, yönetmenlik, kurgudan öte insanın gözü renk ve kontrast ayarlarına takılıyor. 1950li yılları renkli görmek elbette artı puanları getiriyor. Gene de etkileyici bir görselliğe şahitlik pek mümkün değil. Özellikle kırmızı renk ortaya çıkıyor. Arka planda da diğer renkler soluk tonlarda görünüyor. Hani siyah beyazla renkli arasında gidip geliyor.

Senaryo ve yönetmenliğe gelindiğindeyse büyük bir hayal kırıklığı karşılıyor seyirciyi. Film 1953’te çekilmiş fakat senaryo neredeyse 20 yıl kadar önde gidiyor. Büyük şehirlere göre daha yerel kalan bir şehirde giyim kuşam, konuşmalar, karakterler uçuk kalıyor. Karakterlerin seçimi, düşünceleri, davranışları fazla cesaret dolu. İstanbul Türkçe’si konuşuluyor, en ufak bir şive duyamıyorsunuz. Gül İstanbul’a gittiğinde vapurdaki veya çevredeki kadın karakterlerden hiç farklı durmuyor. Sanki Isparta’ya tatile gitmiş İstanbullu bir kız havası var. Düşünceleri de bir o kadar radikal. Döneme, yaşadığı çevreye, eğitimine uyuşamıyor.

Senaryoda rahatsız eden ikinci durum ise kadına bakış açısıdır. Gerçi o zamandan bu yana değişen çok şey olmasa da kör göze parmak sokar gibi kadınları bu denli seks objesi gösterip çaresizliğe iten bir kader yazılması saçlarımı diken diken etti. Kadın namusuyla yaşamak ister fakat erkekler onu sadece kasaptaki et gibi görürler. Ama diğer yandan kadın da şehvetli gösterilir. Maşallah her uyuduğunda sere serpe yatar ve mutlaka bir erkek görerek tahrik olur. Yani bir bakıma erkeği kışkırtan kadındır. Gül pek çok kez taciz edilir. Hatta bunun sayısı o kadar çoktur ki 87 dakika sanki 2 saat gibi gelir, hep aynı noktaya döner durur.

Kurguda pek çok hatasıyla dönemin seyircilerinden de geçer not alamayan film, Muhsin Ertuğrul’un yönetmenlik kariyerini bitirmesine de neden olmuştur. Filmin güzel yanları mı yok mu peki? Elbette var. Örneğin oyuncuların performansları tüm diğer olumsuzluklara rağmen başarılıdır. Gül karakterini hiç sevemesem de ona hayat veren Heyacan Başaran hayli tatmin edici bir oyunculuk sergiliyor. İkinci beğendiğim şey ise film müzikleridir. Gerilimli sahnelerde Hitchcock misali müzik, olayı daha da gergin hale getiriyor. Solo taksimler de filme artı puanlar sağlıyor. Seyretmeli mi? Tarihi bir öneme sahipken elbette! Beğenilir mi? Zor.